Często zadawane pytania | Twoja krew, moje życie

INFORMACJE OGÓLNE

Czy oddanie krwi spowoduje przymus oddawania krwi w przyszłości?

Nie. Ani jednorazowe, ani wielokrotne oddawanie krwi nie powoduje, iż trzeba to powtarzać już do końca życia. Organizm nie produkuje więcej krwi, niż potrzebuje. Jednorazowe oddanie krwi wywiera taki sam wpływ na jej produkcję jak: krwawienie z nosa, skaleczenie w palec czy miesiączka.

Jeśli badania wykryją u mnie zakażenie, to czy zostanę zawiadomiony?

Tak. Jeżeli wyniki testów markerów zakaźnych są dodatnie, dawca jest o tym powiadamiany osobiście, otrzymuje przy tym wyniki badań i skierowanie do lekarza specjalisty.

Czy można otrzymać wyniki wykonanych badań?

Wszystkie wyniki badań wykonanych przy okazji oddania krwi dawca może bezpłatnie odebrać w kilka dni po pobraniu (także wyniki badań wirusologicznych i odczynu kiłowego).

Jakie badania są wykonywane u krwiodawców?

Przy każdym oddaniu krwi u krwiodawcy wykonuje się rutynowo następujące badania:

stężenie hemoglobiny,
test kiłowy,
antygen HBs, DNA-HBV, przeciwciała anty-HCV, RNA HCV, przeciwciała anty-HIV oraz RNA HIV,
grupę krwi układu ABO,
grupę krwi układu Rh, a przy kolejnych donacjach również inne układy grupowe,
przeciwciała.

U osób systematycznie oddających krew dodatkowo raz w roku oznacza się morfologię krwi i wzór odsetkowy krwinek białych (tzw. rozmaz).

Czy jeżeli nie znam swojej grupy krwi mogę oddać krew?

Tak – cenna jest każda grupa krwi, a ośrodek dokonujący pobrania tak czy inaczej oznaczy grupę krwi dawcy.

Czy wszystkie grupy krwi są pożądane?

Wszystkie grupy krwi są potrzebne, bo istnieją biorcy o różnych grupach.

Jak często mogę oddawać krew?

W zależności od metody pobrania:

krew pełna może być pobierana nie częściej niż 6 razy w roku od mężczyzn i nie częściej niż 4 razy w roku od kobiet, przy czym przerwa pomiędzy kolejnymi donacjami nie może być krótsza niż 8 tygodni;
osocze metodą aferezy można pobrać maksymalnie 33 razy w ciągu 12 miesięcy, przy czym przerwa pomiędzy poszczególnymi donacjami nie może być krótsza niż 2 tygodnie;
zabiegi pobrania płytek mogą być wykonywane nie częściej niż co 2 tygodnie, zabiegi pobrania koncentratu krwinek czerwonych (erytroaferezy) mogą być wykonywane nie częściej niż co 8 tygodni – przy pobraniu 1 jednostki krwinek czerwonych i nie częściej niż co 24 tygodnie w przypadku kobiet i 16 tygodni w przypadku mężczyzn – przy pobraniu w jednej donacji 2 jednostek krwinek.

Jakie są rodzaje donacji?

Można oddać pełną krew lub jedynie niektóre jej składniki. Metody pobierania krwi:

metoda konwencjonalna – dawca oddaje krew pełną w ilości 450 mililitrów (w odstępach minimum 8 tygodni),
metoda aferezy – dawca oddaje tylko wybrane elementy komórkowe krwi (krwinki czerwone – erytroafereza, płytki – trombafareza, osocze – plazmafereza, granulocyty – rodzaj krwinek białych – leukafareza) W zależności od rodzaju aferezy, zmienia się czas trwania zabiegu, dopuszczalna objętość pobrania i okres minimalnej przerwy pomiędzy pobraniami.

Czy oddawanie krwi uzależnia?

Żadne badania naukowe nie potwierdziły szkodliwości długotrwałego i regularnego oddawania krwi.

Czy oddawanie krwi jest bezpieczne i nie szkodzi zdrowiu?

Oddawanie krwi jest bezpiecznym procesem. Na wszystkich etapach oddawania krwi używa się wyłącznie sterylnego sprzętu jednorazowego użytku, w związku z czym, nie grozi Ci zakażenie czynnikami chorobotwórczymi przenoszonymi drogą krwi.

Oddawanie krwi nie szkodzi również zdrowiu. Jeśli istnieje jakiekolwiek podejrzenie, że oddanie krwi może spowodować jakiekolwiek niedogodności u krwiodawcy, wówczas taka osoba nie może oddać krwi – jest czasowo lub na stałe dyskwalifikowana. Takiej sytuacji może zapobiegać ankieta, w której potencjalni krwiodawcy odpowiadają na pytania odnośnie swojego stanu zdrowia – trzeba ją jednak uczciwie wypełnić.

DAWSTWO PŁYTEK KRWI

Czy oddawanie płytek wiąże się z jakimiś zagrożeniami?

Zagrożeń innych niż przy oddawaniu krwi pełnej nie ma. Wręcz przeciwnie, ponieważ pobierany jest tylko jeden składnik morfologiczny krwi – płytki, a poziom krwinek czerwonych u dawcy pozostaje bez zmian. Różnica polega tylko na dłuższym czasie zabiegu.

W jaki sposób otrzymuje się płytki do transfuzji?

W procesie zwanym aferezą krwiodawca jest połączony przez wkłucie do żyły ze specjalnym aparatem zwanym separatorem komórkowym, który potrafi z przepływającej krwi wyodrębnić same płytki krwi i zgromadzić je. Pozostałe składniki krwi oraz osocze są podczas tego zabiegu oddawane dawcy z powrotem. Podczas procedury jest pobierana również niewielka ilość osocza, która jest potrzebna do zapewnienia płytkom dobrych warunków przeżycia. Zabieg trwa 60 – 90 minut.

Kto wymaga transfuzji płytek?

Są zazwyczaj osoby poddawane masywnej chemio- i radioterapii z powodu nowotworów złośliwych i chorób krwi, takich jak np. białaczka. Terapia uszkadza u nich komórki szpiku kostnego, które tworzą płytki krwi. Bez przetaczania płytek krwi proces leczenia byłby niemożliwy.

Transfuzje płytek są również potrzebne ludziom operowanym z powodu chorób serca w krążeniu pozaustrojowym i w przebiegu intensywnej terapii po wypadkach komunikacyjnych w urazach wielonarządowych.

Co to są płytki krwi?

Płytki krwi są małymi krwinkami obecnymi we krwi każdego człowieka. Są one potrzebne do prawidłowego krzepnięcia krwi. Chorzy, którzy nie mają wystarczającej ilości płytek krwi, są narażeni na krwotok nawet z niewielkich ran, na nadmierne krwawienie podczas operacji lub na groźne dla życia krwotoki mózgowe.

KTO MOŻE BYĆ DAWCĄ KRWI

Jakie czynniki powodują czasową dyskwalifikację potencjalnego dawcy?

7 dni po zabiegu usunięcia zęba, leczeniu kanałowym,
4 miesiące od wszczepienia implantu i innych zabiegów chirurgicznych
24 godziny po leczeniu zęba i wizycie u stomatologa,
2 lata od potwierdzonego wyleczenia brucelozy i gorączki Q,
3 lata po dniu ustąpienia objawów i zakończenia leczenia malarii; pobranie krwi jest po tym czasie możliwe tylko, jeżeli wyniki badania testem immunoenzymatycznym będą negatywne,
2 lata od ustąpienia objawów gorączki reumatycznej, jeśli nie wystąpiła przewlekła choroba serca,
2 lata od potwierdzonego wyleczenia zapalenia kości i szpiku,
6 miesięcy od potwierdzonego wyleczenia z toksoplazmozy,
6 miesięcy od wyleczenia mononukleozy zakaźnej,
6 miesięcy po porodzie lub po zakończeniu ciąży,
4 miesiące po przetoczeniu krwi i jej składników,
4 miesiące po przeszczepie ludzkich komórek i tkanek,
co najmniej 2 tygodnie po przebyciu choroby zakaźnej i uzyskaniu prawidłowych wyników badań klinicznych i laboratoryjnych,
2 tygodnie od dnia ustąpienia objawów gorączki ponad 38 st. C, grypy, infekcji grypopodobnej ,
2 tygodnie po zaprzestaniu przyjmowania antybiotyków,
kontakt z osobą chorą na chorobę zakaźną – na czas odpowiadający dwukrotnemu okresowi inkubacji, a w przypadku narażenia na zakażenie kilkoma czynnikami chorobotwórczymi – dyskwalifikacja jak dla choroby o najdłuższym okresie inkubacji, bliski kontakt w warunkach domowych z chorym na wirusowe zapalenie wątroby lub nosicielami wirusów zapalenia wątroby dyskwalifikuje na okres 4 miesięcy,
okres pozbawienia wolności i 4 miesiące po tym okresie,
po szczepieniach okresowo na czas uzależniony od rodzaju szczepionki:
4 tygodnie od szczepienia szczepionkami z osłabionymi bakteriami i wirusami przeciw BCG, odrze, różyczce, żółtej febrze, nagminnemu zapaleniu ślinianek przyusznych, nagminnemu porażeniu dziecięcemu, durowi brzusznemu, cholerze,
48 godzin od szczepienia szczepionkami z zabitymi bakteriami, riketsjami, wirusami przeciw cholerze, durowi brzusznemu, krztuścowi, durowi plamistemu, nagminnemu porażeniu dziecięcemu,
14 dni od szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (bez kontaktu z chorobą),
2 tygodnie w przypadku szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (bez kontaktu z chorobą),
3 miesiące po biernym uodparnianiu surowicami odzwierzęcymi,
48 godzin od przyjęcia anatoksyny błonicowej i tężcowej,
48 godzin od przyjęcia szczepionki przeciw wściekliźnie, a 1 rok w przypadku ryzyka zakażenia,
48 godzin od przyjęcia szczepionki przeciw odkleszczowemu zapaleniu mózgu (profilaktyka przedekspozycyjna).

Czy przyjmowanie specjalistycznego leku dyskwalifikuje mnie, jako dawcę?

Lek może spowodować dyskwalifikację ze względu na przyczynę jego przyjmowania.

Czy przyjmując leki hormonalne/tabletki antykoncepcyjne mogę być dawcą?

Przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych nie dyskwalifikuje dawcy, podobnie jak np. witamin. Jednak żelazną zasadą jest informowanie osoby kwalifikującej o wszystkich przyjmowanych medykamentach – ona bowiem podejmuje decyzję o dopuszczeniu (bądź nie) do oddania krwi.

Czy, jeśli biorę środki wspomagające wysiłek fizyczny (np. trening na siłowni), mogę oddawać krew?

W przypadku przyjmowania suplementów diety zawierających kreatynę, należy mieć na uwadze, że kreatynina jest przetwarzana w organizmie ludzkim na kreatyninę, która dla pacjentów np. z niewydolnością nerek jest toksyną, co może stanowić przeciwwskazanie do oddawania krwi. W przypadku zażywania anabolików nie można oddawać krwi. Zawsze informuj osobę kwalifikującą o tym, jakie środki przyjmujesz, dla ułatwienia możesz zabrać ze sobą ulotkę lub opakowanie.

Przyjmowałem zastrzyki przeciwzakrzepowe. Czy to mnie dyskwalifikuje jako dawcę?

Tak czasowo, teoretycznie po 2 tygodniach można oddać krew ale ostateczną decyzję podejmuje osoba kwalifikująca w danym punkcie pobierania.

Czy można zostać dawcą krwi, jeśli przyjmuje się jakieś leki?

Zawsze należy zapytać osobę kwalifikującą badającą dawców, jaki czas trzeba odczekać po odstawieniu leku, gdyż leki mają różny okres działania.

Czy po szczepieniach ochronnych można oddawać krew?

Przez pewien czas po szczepieniach ochronnych nie można oddawać krwi:

przez 4 tygodnie – po szczepieniu przeciwko BCG, chorobie Heinego-Medina (szczepionka doustna), odrze, różyczce, żółtej febrze, nagminnym zapaleniu ślinianek przyusznych, przyjęciu szczepionki z żywymi atenuowanymi zarazkami duru brzusznego i cholery,
przez 2 tygodnie – po szczepieniu przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, (jeżeli nie było kontaktu z osobą chorą),
przez 48 godzin – po przyjęciu szczepionki z inaktywowanymi wirusami, bakteriami lub riketsjami cholery, duru brzusznego, krztuśca (kokluszu), duru plamistego, grypy, nagminnego porażenia dziecięcego,
przez 14 dni – po szczepieniu przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, (jeżeli nie było kontaktu z osobą chorą),
przez 48 godzin od przyjęcia szczepionki przeciw wściekliźnie, a 1 rok w przypadku ryzyka zakażenia,
przez 48 godzin od przyjęcia szczepionki przeciw odkleszczowemu zapaleniu mózgu (profilaktyka przedekspozycyjna),
przez 3 miesiące po uodparnianiu surowicami odzwierzęcymi.

Ile czasu trzeba odczekać po zabiegu biopsji?

Cztery miesiące.

Czy po przebytym zabiegu transplantacji mogę zostać krwiodawcą?

W przypadku transplantacji tkanek, np. skóry – tak. Przeszczep rogówki lub opony twardej dyskwalifikuje ze względu na niebezpieczeństwo zarażenia chorobą wywołaną przez priony (infekcyjne cząsteczki białka), przeszczep narządów dyskwalifikuje ze względu na konieczność przyjmowania leków immunosupresyjnych.

Jak długo trzeba czekać z oddaniem krwi po oparzeniach?

Jeżeli w leczeniu były stosowane antybiotyki, to należy odczekać dwa tygodnie od zakończenia kuracji. Jeżeli leczenie odbywało się bez antybiotyków, po zagojeniu się ran osoba kwalifikująca ocenia sytuację i sama decyduje o dopuszczeniu do donacji.

PROCES ODDAWANIA KRWI

Czy w czasie i po oddaniu krwi będzie mnie coś bolało?

Zabieg pobrania krwi lub jej składników jest bezbolesny. Niektórzy mogą odczuwać chwilowy dyskomfort podczas wprowadzania igły do żyły, nie trwa to jednak dłużej niż ułamek sekundy. Po oddaniu krwi również nie powinno być żadnych przykrych doznań, pod warunkiem zastosowania się do wskazań personelu medycznego, czyli np. odpowiednio długiego utrzymywania opatrunku.

Od czego zależy i ile wynosi czas donacji?

Najczęstszym rodzajem donacji jest pobranie krwi pełnej. Zabieg trwa ok. 10 minut.
Donacja osocza: specyfika zabiegu wpływa na jego czas, który wynosi zwykle ok. 30 minut.
Pobieranie granulocytów i płytek krwi: zabieg trwa od 30 do 90 minut.

Co będzie, jeśli przyjdę „na kacu”?

Wypicie alkoholu kilka, czy kilkanaście godzin przed oddaniem krwi powoduje, że ludzie czują się źle po oddaniu krwi, ponieważ alkohol w znacznym stopniu rozszerza naczynia krwionośne. W tych przypadkach krew pozostaje w obwodowych naczyniach krwionośnych i mózg pozostaje niedotleniony. Należy mieć również na uwadze, iż biorcami krwi i jej składników są osoby chore, wymagające leczenia operacyjnego, o obniżonej odporności, w czasie chemioterapii etc., którym mogą zaszkodzić nawet śladowe ilości alkoholu w krwi dawcy.

Czy przed oddaniem krwi można palić papierosy?

Wypalenie papierosa tuż przed oddaniem krwi często powoduje złe samopoczucie po oddaniu krwi – jest to efekt działania nikotyny, która wywołuje dodatkowe niedotlenienie.

Co będzie, jeśli zemdleję podczas oddawania krwi?

Większość ludzi szybko adaptuje się do utraty krwi, ale niektórzy mogą mieć z tym trudności i czuć się niezbyt komfortowo dłużej niż kilka minut. Jeśli poczujesz się źle, powiedz komuś, kto jest akurat obok ciebie, że oddałeś krew i czujesz się słabo. Połóż się, jeśli to możliwe z nogami ułożonymi wyżej lub zrób skłon tak, aby twoja głowa znalazła się między kolanami. Jeżeli się położysz – wstawaj bardzo powoli. Jeśli nadal będziesz się źle czuć, znowu się połóż.

Czy można się zarazić żółtaczką podczas oddawania krwi?

Wszystkie czynności podczas oddawania krwi wykonuje się sterylnym sprzętem jednorazowego użytku i nie ma możliwości zakażenia się jakąkolwiek chorobą.

Czy po spożyciu alkoholu, paleniu marihuany można oddać krew?

Nie można oddawać krwi będąc pod wpływem alkoholu, narkotyków oraz w stanie nadmiernego pobudzenia nerwowego.

Jak dużo czasu trzeba mieć, żeby oddać krew?

Cały proces zajmuje około godziny. Zaczyna się od rejestracji, wypełnienia formularza i wstępnego badania. Wtedy dopiero, po przejściu badań, można oddawać krew, co zajmuje około 10 minut. Po oddaniu krwi jesteśmy proszeni o spędzenie paru chwil w wygodnym fotelu, aby odpocząć.

Więcej czasu (ok. 2 godzin) powinny zarezerwować osoby, które będą oddawać osocze metodą plazmaferezy automatycznej lub płytki krwi metodą automatycznej trombaferezy.

Czy zgłaszając się do oddania krwi trzeba być na czczo? Co można zjeść?

Krew przetłuszczona (lipemiczna) nie nadaje się do celów leczniczych, dlatego każdy krwiodawca w dniu Krew przetłuszczona (lipemiczna) nie nadaje się do celów leczniczych, dlatego każdy krwiodawca w dniu poprzedzającym oddanie krwi powinien spożyć lekkostrawną kolację a w dniu donacji, rano, zjeść lekkie śniadanie oraz pić dużo płynów (najlepiej niegazowanej wody mineralnej).

Czy mogę oddać krew poza miejscem zamieszkania?

Tak. Wystarczy mieć przy sobie dokument tożsamości ze zdjęciem.

PO ZABIEGU

Czy mogę odpisać krew od podatku?

Honorowemu Dawcy Krwi przysługuje ulga podatkowa, w wysokości uzależnionej od ilości oddanej krwi; krwiodawca ma możliwość odliczenia od dochodu kwot darowizn (tu: pobranej krwi i jej składników), w wysokości dokonanej darowizny, nie więcej jednak niż kwoty stanowiącej 6% dochodu, przekazanych na cele krwiodawstwa realizowanego przez Honorowych Dawców Krwi (aktualnie jest to 130 zł za litr pobranej krwi).

Czy przysługuje mi zwolnienie z pracy w dniu oddania krwi?

Honorowemu Dawcy Krwi przysługuje zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, oraz w dniu następnym, a także na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie Kodeksu pracy.

Komu i na jakich zasadach przysługują bezpłatne leki?

Zasłużonemu Honorowemu Dawcy Krwi przysługuje:

bezpłatne (do wysokości limitu finansowania) zaopatrzenie w leki objęte wykazem leków refundowanych oraz wykazem leków, które można stosować w związku z oddawaniem krwi (preparaty witaminowe, kwasu foliowego i żelaza) – na podstawie recepty i po okazaniu legitymacji Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi,
korzystanie ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością, które co do zasady powinny zostać udzielone w dniu zgłoszenia,
korzystanie z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach poza kolejnością.

Komu przysługują zniżki na przejazdy komunikacją miejską?

Zależy to od miejsca zamieszkania. Ulga lub prawo do bezpłatnych przejazdów nie mają bowiem źródła w ustawie, lecz w tak zwanym prawie miejscowym, czyli najczęściej uchwałach rady gminy (miasta), które regulują sprawy taryfy przejazdów komunikacją miejską na danym terenie. Różne są ilości oddanej krwi, które upoważniają do ulgi lub bezpłatnych przejazdów, rodzaje dokumentów, które to prawo poświadczają, wreszcie – wymagania co do dawców (np. wymóg zameldowania w danej gminie). Zainteresowani konkretnym miastem (gminą) powinni sprawdzać, czy mają prawo do ulgi lub bezpłatnych przejazdów albo w uchwałach miejscowego samorządu albo w taryfie miejscowego przewoźnika.

Kto jest uprawniony do otrzymania odznak Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi?

Odznaka honorowa „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi”, nadawana jest honorowemu dawcy krwi:

kobiecie, która oddała w dowolnym okresie co najmniej 5 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość innych jej składników,
mężczyźnie, który oddał w dowolnym okresie co najmniej 6 litrów krwi lub odpowiadającą tej objętości ilość innych jej składników.

Kogo określa się honorowym krwiodawcą?

Osobie, która oddała bezpłatnie krew i została zarejestrowana w jednostce organizacyjnej publicznej służby krwi, przysługuje tytuł Honorowego Dawcy Krwi. Krwiodawca może uzyskać legitymację Honorowego Dawcy Krwi.

Jakie są zalecenia na okres po zabiegu?

po oddaniu krwi zastosuj się do poleceń personelu (odpocznij kilkanaście minut w centrum, skorzystaj z posiłku, wypij słodką kawę, herbatę lub czekoladę),
skorzystaj z dnia wolnego, jaki przysługuje Ci w dniu oddania krwi oraz w dniu następnym,
unikaj nadmiernego obciążenia ręki, z której pobrano krew,
jedz regularnie posiłki: pamiętaj, aby dieta była bogatsza w węglowodany tego dnia, jedz czekoladę,
dużo odpoczywaj,
unikaj szybkiej zmiany pozycji z leżącej na stojącą, najpierw usiądź, dopiero po chwili wstawaj,
staraj się nie wykonywać obciążających prac domowych,
przez 48 godzin unikaj wysiłku fizycznego.

Co robić, jeśli na ręce pojawiło się zasinienie?

W miejscu zasinienia należy przykładać zimne okłady.

Ile krwi jest pobierane – czy nie będę potem osłabiony?

1 donacja to około 450 ml krwi pełnej.